Historia Śląska a dzieje wioski Zopowy.
Najstarsze ślady pobytu praludzi na terenach Śląska archeolodzy datują na około 800 tysięcy lat. Przedstawiciele Homo erectus dotarli tu z obecnych ziem czeskich pokonując łańcuch Karpat przez Bramę Morawską. Z naszych terenów są znane wykopaliska z Zubrzyc i z Zopowych:
- Zubrzyce :
http://mso-archeologia.pl/cs/navigart/select?id=search&content=zubrzyce
- Zopowy :
http://mso-archeologia.pl/cs/navigart/select?id=search&content=zopowy
Fakt, że Brama Morawska stała u zarania dziejów ludzkości na Śląsku może stanowić pewien symbol, ponieważ z tamtej strony na Śląsk dotrze również chrześcijaństwo.
Zanim powstały miasta Głubczyce (czes. Hlubčice, niem. Leobschütz) i Krnów (zwany także Karniowem, czes. Krnov, niem. Jägerndorf), ich okolice od VI wieku zamieszkiwała ludność słowiańska należąca do grupy plemiennej Golęszyców. Nie jest wykluczone, że w okolicach dzisiejszych Głubczyc egzystowało jeszcze inne, wymienione przez Geografa bawarskiego w IX wieku plemię Lupiglaa. W tym samym wieku obszar ten stał się częścią Państwa Wielkomorawskiego, które w 906 r. zostało rozbite przez koczowniczych Węgrów, a następnie włączone do tworzącego się wówczas państwa czeskiego. W 990 r. książę polski Mieszko I uderzył zbrojnie na Śląsk i zabrał go Czechom. Do roku 1038 Płaskowyż Głubczycki i obszar krnowski znajdowały się w granicach państwa wczesnopiastowskiego. Po śmierci Mieszka II (zm. 1034) państwo polskie uległo rozkładowi. Sytuację tę wykorzystał książę czeski Brzetysław, który uderzył na Wielkopolskę i wracając przyłączył Śląsk do Czech. Od tego czasu nastąpił szereg wyczerpujących wojen polsko-czeskich. Walki wygasły dopiero w 1137 r., po zawarciu pokoju w Kłodzku, na mocy którego w rękach czeskich pozostała ziemia opawska z dużą częścią Płaskowyżu Głubczyckiego.
Nie wiemy jakie były początki miasta Głubczyc i Krnowa. Brakuje na ten temat informacji źródłowych. Pierwsza wzmianka o Głubczycach ukazała się w dokumencie opawskim z 1224 r., w którym była mowa o zwolnieniu mieszkańców Opawy od płacenia cła w Lubschicz. Niemiecka nazwa miasta wskazuje, że przed 1224 r. musiała tu nastąpić kolonizacja niemiecka . Nie wiadomo, czy Głubczyce były już wówczas ośrodkiem miejskim. W roku 1253 na prawie głubczyckim został lokowany Horni Benešov koło Krnowa. Informacja ta świadczy o tym, że Głubczyce już wówczas były ośrodkiem zwierzchniego trybunału prawa miejskiego. Głubczyckie prawo oddziaływało na część Śląska i duży obszar Moraw. Jeszcze w XIII wieku dotarło do Uherskiego Brodu, Hranic, Kopřivnic, w XIV wieku do Bilovca, Budišova, Mesta Libavy, Novego Jičina, Derne koło Fulnka i Valašskego Meziřici. Najstarsze przywileje miejskie Głubczyc spisane zostały przez głubczyczanina Mikołaja Brevisa, pisarza kapituły katedralnej w Krakowie w roku 1421. Dokument ten, słynny dziś Codex iuris Lubschicensis, ilustrowany przez śląskiego malarza – miniaturzystę Jana z Żytawy i stanowiący arcydzieło sztuki średniowiecznej, odnalazł się w roku 2002. Obecnie znajduje się w Archiwum Państwowym w Opolu. Początki miasta Krnowa przypadają na wiek trzynasty. Pierwsza wzmianka o Krnowie ukazała się nieco później od głubczyckiej, w piśmie króla Wacława I czeskiego z 1240 r., w którym jest mowa o majątku „KYRNOW”. W dokumencie z roku 1253, dotyczącym lokacji Hornego Benešova na prawie głubczyckim przez podskarbiego Benesza (Beneša) z Cvilina, wspomina się, iż jednym ze świadków tego wydarzenia był wójt Sigfrid z Krnowa (Sifridus advocatus de Jegerdorf), a ponieważ w tamtych czasach wójt był głową miasta, czeski historyk Jaroslav Bakala sądzi, że lokacja Krnowa nastąpiła między rokiem 1240 a 1253. Prawa miejskie Głubczycom zatwierdzone zostały przez króla czeskiego Przemysła Ottokara II w roku 1275. Zatwierdzenie praw Krnowa, dokonane przez małżonkę Ottokara, Kunegundę (Kunhutę), datowane jest na rok 1279. Niemiecka nazwa miasta użyta w dokumencie Jegerdorf (wieś myśliwska) – podobnie jak w przypadku Głubczyc – wskazuje na osadnictwo niemieckie. W 1265 r. Głubczyce otrzymały od Ottokara II las miejski, „który im może wystarczać za 20 łanów do uprawy roli”, będący w posiadaniu miasta do dziś. Podobny prezent otrzymał Krnów od księcia Mikołaja (Mikulaša) opawskiego w 1281 r. (24 łany lasu). (Opracowano na podstawie publikacji książkowej „Region głubczycko-krnowski. Historia. Turystyka. Gospodarka”, Głubczyce-Krnów 2000 link: http://glubczyce.pl/41/12096/historia-glubczyc.html )
Nazwa wioski Zopowy – Soppau, jak jest opisane w publikacji o słowiańskich nazwach miejscowości w okręgu Leobschütz – Głubczyce z 1896 miała następujące formy : 1377 Soppe, Soffo 1434 Jopow 1461 Joppow, 1462 Oppow. (zapisy w Codex Diplomaticus Silesiae T.6 Registrum St. Wenceslai). W języku czeskim Zopowy jest przymiotnikową formą rzeczownika ZOP, SOP. Słowo to prawdopodobnie pochodzi z rdzenia starosłowiańskiego słowa SOP = szumieć, z którego powstał rzeczownik SOPL = fons saliens = tryskające źródło (rzeka Troja). Nazwa mogła powstać rownież z imienia ZOP, SOP, SUP. Imię Sup pojawiało się często w rodzie Herborta z Fulmu, którego zamek Felsztyn – Fulstein znajdował się blisko Osoblahy, a herb rodu był identyczny z herbem władyków w Zopowych, rodu Zopowsky. Do tego rodu należał rownież Włodzienin.
Przypuszczalnie około roku 1220-30 powstała wioska jako osada wokół wspolnego pastwiska – /niem.Angerdorf: na gruncie (w gospodarstwie) stodoły i stajnie stoją w tylnej części podwórka, a droga z gospodarstwa prowadzi do zewnętrznego pierścienia wokoł wioski, w takich wsiach często jest i kilka stawów, a czynnikiem mającym wpływ na kształt wioski jest woda-strumień albo rzeka/ w zakolu rzeki Troja. Niestety o powstaniu wioski nie ma żadnych pisemnych wzmianek. Pierwsza wzmianka pisana o wsi pochodzi z 18 kwietnia roku 1377: jest to dokument o podziale Księstwa Opavskiego: Jan Przemyślida, książę opawski, karniowski i raciborski podzielił schedę po Mikołaju II opawskim, swoim ojcu pomiędzy siebie i braci; Krnów i Bruntal z okolicami i terenami leżącymi w dzisiejszym powiecie głubczyckim otrzymał książę Jan II Żelazny. Właścicielem księstwa głubczyckiego został Mikołaj III. Sięgało ono od Cukmantla (dzisiejszych Zlatych Hor) na zachodzie, po rzekę Złotą Opawę, Krzanowice i Chuchelną na południu. Oba miasta Głubczyce i Krnov były siedzibami książęcymi. Zopowy podobnie jako Zubrzyce znajdowały się w księstwie głubczyckim, a władyką wioski był Jessek z Soppau. (https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99stwo_Opawskie )
Potomkiem Jesska / pol. Jeszek / był Hanuszek albo Janek ze Soppov 1413-1423. Pojawia się on w księgach ziemskich księstwa opawskiego oraz w dokumentach biskupstwa z Ołomuńca jako poddany biskupa. Zmarł przed rokiem 1423 (miał w kościele św. Wacława w Opawie mszę św. zaduszną) i zostawił po sobie wdowę Agnetę (Agnieszkę) z sierotami. Z jego dzieci znamy Hynka ze Joppov oraz Katarzynę – pojawiają się w Codexach księstwa opawskiego. Hynek, pan Zopowy ożenił się z Dorotą, siostrą Hanusa i Marka z Tłustomostów. Około roku 1482 stracił majątek i stał się poddanym podobnie jak jego potomkowie, którzy na ponad 70 lat zniknęli z ksiąg księstwa opawskiego. Dopiero w roku 1554 pojawia się Hynek Zopowsky ze Zopow albo na Zopowach, któremu były 1.9.1557 odnowione przywileje – znowu był władyką i miał potwierdzony stary znak-herb (archiwum Zakonu Najśw. Marii Panny we Wiedniu). Ożenił się z Małgorzatą Ziatkową, której zapisał w roku 1559 wiano. Zmarł w roku 1573 i pozostawił dzieci: synów Jana i Friedricha oraz córki Hedviku, Elišku, Johanku a Filomenu (Jadwigę, Eliszkę, Joannę i Filomenę) wymieniane w testamencie z roku 1573. Schedę po ojcu przejął starszy Jan a po nim Friedrich, który posiadał wioskę Zopowy do roku 1581 i sprzedał ją Arnostovi Folkenhonovi, hetmanowi księstwa karniowskiego, który posiadał również Bytom i Bogumin. Jest bardzo prawdopodobne, że ród Zopowskich był wyznania katolickiego. Dopiero rody, które przejęły Zopowy po nich są rodami ewangelickimi. Ostatnim z rodu Folkenhon w Zopowie był Zygmunt, po którego zgonie w roku 1613 Jerzy Friedrich Lichnovsky powinowaty Zopowskych (jego matką była Eliszka Zopowska) przekazał Zopowy Friedrichowi Czamerowi z Lamsdorfu (Łambinowic), który je kupił od Zygmunta już w roku 1612. To on wraz z żoną Zuzanną Adelsbach z Mikulovic w roku 1613 postawili murowany kościół i umieścili swoje herby i imiona na sklepieniu presbyterium (jeszcze w roku 1820 był widoczny i możliwe, że kościół miał za patrona św. Mikołaja, jak w rodzinnej wiosce Zuzanny). Dlatego, że tereny Śląska były miejscem ciągłych walk religijnych i dyplomatycznych /walki w całym czeskim królestwie / już 1 marca 1615 Czamerowie sprzedali Zopowy Friedrichowi Cetrysowi za 20 000 złotych. Ale i ten nowy właściciel za kilka lat sprzedał Zopowy panowi z Naczesławic Friedrichowi Fraksteinowi. Ten posiadał Zopowy jeszcze w roku 1625 w czasie wojny 30-letniej. Po jego śmierci wdowa Ewa Danwicowa przekazała majątek zopowski swemu bratu, właścicielowi Branic Karolowi Danwicowi z Johnsdorfu. Ale i on zmarł w krótkim czasie i wioska w czasie wojny bardzo ucierpiała. W roku 1640 kupił Zopowy wojskowy komisarz księstwa karniowskiego Michał Welli (zyskał tytuł szlachecki Salhausen), który zyskał Zopowy faktycznie dopiero po skończeniu wojny w roku 1656 i odnowił parafię w roku 1658 (archiwum biskupstwa ołomunieckiego). Prawdopodobnie odbudował kościół i dał mu nowego patrona Michała Archanioła.
I ten właściciel w roku 1660 rok przed śmiercią sprzedał Adamowi Lepoldowi Eslingerowi von Lohe. Od niego Zopowy kupił Jan Bernard z Herbersteinu, który był panem Zubrzyc. Zopowy odziedziczyła jego córka Juliana Konstancja, hrabianka Wengersky. To ona 12 stycznia 1682 roku sprzedała Zopowy za 17 000 florenów Zakonowi Najświętszej Marii Panny, który posiadał wcześniej Gołuszowice, Krzyżowice i Gadzowice. Wielkim Mistrzem zakonu był Jan Kasper von Ampringen W 1682 cesarz Leopold I Habsburg uczynił von Ampringena starostą generalnym Śląska. Aby móc pełnić ten urząd musiał być jednym z śląskich książąt. Cesarz podniósł więc go dożywotnio do stanu księcia na Bruntálu. Po wojnach śląskich w XVIII wieku (1740–42 I wojna śląska;1744–45 II wojna śląska;1756–1763 III wojna śląska) na zasadach pokoju z Hubertusburgu ziemia głubczycka była włączona do kóĺestwa pruskiego. W czasie wojen napoleońskich w wyniku pokoju z Tylży, który nałożył na królestwo pruskie wielkie kontrybucje państwo pruskie w 1810 roku przeprowadziło kasację zakonów i dóbr Kościoła katolickiego na Śląsku. Dotknęło to zwłaszcza zakony Joannitów – kasacja Grobnik, dominikanów i cystersów w pruskiej prowincji na ziemi opolskiej. Posiadłości zakonu krzyżackiego (Schmeisdorf, Kreuzendorf, Kreisewitz i Soppau – Gadzowice Gołuszowice, Krzyżowice i Zopowy), które były w posiadaniu Wielkiego Mistrza, arcyksięcia Austrii Antoniego Wiktora Habsburga, a za Maksymiliana Józefa Habsburg-Este nie były skasowane, ponieważ Królestwo pruskie nie chciało walczyć z austriacką rodziną cesarską. Zakon stracił formalnie Zopowy w roku 1863 na rzecz królestwa pruskiego. Majątkiem zarządzali cesarscy zarządcy mieszkający na zamku.
Opracował: ks. Jan Turko
